Toksik Ebeveynlerden İyileşme Süreci

İçinde büyüdüğümüz aile her şekilde bireyin özdeğeriyle ilgili duygularını, başkalarına karşı algısını ve insanlara güvenip güvenemeyeceği konusundaki inancını, ve dünyaya bakışını etkiler. Dünyayı nasıl gördüğümüz, nasıl ilişki kurduğumuz, olayları, mekanları nasıl algıladığımızın temeli ailede atılır.

Eğer şimdiye kadar olan yazılardan toksik bir ailede büyüdüğünüzü veya toksik etkilere maruz kalmakta olduğunuzu fark ettiyseniz, öncelikle bu aydınlanmayı sindirmeye çalışın. Bu farkındalık sizi özgürleştirecek ve belki de izin verirseniz büyütüp geliştirecek. Daha önce de belirttiğim gibi bu davranışlara maruz kalıp bunları normalleştirmiş olabilirsiniz. “Anne babalar hep böyle davranır”, “onlar sadece benim iyiliğimi istedi hep” diye size zararını görmezden gelmiş olabilirsiniz.

Örneğin ciddi şekilde ihmal edilip bunu sadece “anne babam çok yoğundu” diye çerçevelemiş olabilirsiniz. Ya da dövülüp, fiziksel olarak taciz edilip “e arada vururlardı, bir şey olmadı, bak büyüdüm” diye düşünüyor olabilirsiniz.

Ebeveynleriniz toksiktiyse kendinizi bu döngüden nasıl çıkaracağınızı bilemeyip çaresiz hissediyor da olabilirsiniz.

Bugünkü yazımda iyileşme adımlarından bahsedeceğim. Size verilen bu içsel hasarı iyileştirmek çok kolay bir şey değil; ama ilk iş kabul ve farkındalık. Sizin davranışlarınızı şekillendiren olayları, tutumları fark edip kabul etmedikten sonra değişimi başlatamazsınız.

Öncelikle toksik ebeveynleriniz söz konusu olduğunda başkasını değiştiremeyeceğinizi kabul etmek gerekir. Sınır koymak onlarla etkileşiminizi sınırlandırarak, kendinizi çaresiz hissetmek yerine kontrolü elinize aldığınız duygusunu verir. Böylece kendinizi daha güçlü hissetmeye başlarsınız.

Bir yetişkin olarak ailenizden çok fazla etkileniyor olabilirsiniz. Gerçek şu ki; değişimi yaratıp, hayatınızı geri alabilecek tek insan sizsiniz. Onlar size bu hakkı tanımayacak. Bunu sadece siz yapabilirsiniz ve bu etkiden kurtulmak için hemen bugünden başlayarak plan yapabilirsiniz.

İlk adım net sınırlar çizmek olacaktır. Sınırlar başkasının aşmasına izin vermediğiniz görünmez çizgilerdir. Bu sınırlar hem fiziksel hem duygusal olabilir. Kaliforniya’lı psikoterapist Sharon Martin toksik kişilerle ilişkilere sınır koymak konusunda 3 ipucu paylaşıyor:

1. Sınırlarınızı açıkça ifade edin ve yoruma yer bırakmayın. Toksik aileniz bundan hiç hoşlanmayacaktır ve sınırlarınızı esnetmek, size ne yapacağınızı söylemek isteyecektir; ama kontrolü elinize almak size iyi gelecek.
2. Sınırlarınız konusundaki iletişiminizde tutarlı ve net olun. Eğer sınırlarınızı zorluyorlarsa ailenize HAYIR demekte bir sorun yok. Sakin kalarak suçlamaya veya fazla savunmaya geçmekten kaçının.
3. Kendinizle bağlantıda kalarak sınırlarınızın aşılıp aşılmadığını kontrol edin. Aileniz sınırlarınıza saygı duyuyor mu? Duymuyorlarsa bir B planına ihtiyaç duyabilirsiniz. B planı bir süre görüşmemek bile olabilir.

Bazen koyduğunuz sınırlar inatla aşılıyorsa ve uyarılarınız dikkate alınmıyorsa mesafe koymak en doğrusu olabilir. Bu onları cezalandırmak için değil; sizin ruh ve beden sağlığınız için doğru olan olabilir. Mesafe sürecinde kendi düzeninize, hayatınıza, çekirdek ailenize odaklanmak iyi gelir.

İyileşme sürecinize gelince çocukluk hatırlarınız üzerine düşünün ve sizi nasıl şekillendirdiğini fark edin. Deneyimlerinizi hatırlayarak onlarla yüzleşin. Hatırladığınız deneyimler size bugün nasıl hissettiriyor? Şimdiki hayatınıza, davranışlarınıza nasıl yansıyor?

Bu düşüncelerinizi ve duygularınızı yazmak faydalı olur. Sizi anlayan bir arkadaşınızla ya da aileden biri varsa onunla konuşabilirsiniz. Bu deneyimleri hatırlamak acı verici veya üzücü olabileceği için bir psikoterapist size eşlik ederse daha da iyi olur. İyileşme sürecinde birlikte ilerlemenizi öneririm.

Ebeveynlerinizden satın aldığınız toksik davranışlar sizin kendi ebeveynliğinizi etkiliyorsa Brown Üniversitesi’ndeki uzmanların önerilerini dikkate alabilirsiniz:

• Değiştirmek istediğiniz şeylerin bir listesini yapın.
• Her davranışın karşısına bunun yerine nasıl davranmayı/hissetmeyi  isterdiniz onu yazın.
• Bu listeyi önceliklendirerek bir değişim adımıyla başlayın.
• Eski davranış yerine tercih ettiğiniz yeni davranışı koymayı pratik ederek başlayın.

Pratik ettikçe ve değişimi fark ettikçe listedeki diğer adımlara geçebilirsiniz. Bu süreçte kendinize zaman tanıyın. Çocukluğunuzda zorlayıcı deneyimleri hatırlamak size beklemediğiniz duygularla karşılaştırabilir.

Toksik davranışları sizin de yaptığınızı fark ediyorsanız unutmayın ki değişim zaman alır. Önemli olan değişim için gereken farkındalığı edinmeniz ve bu yolculuğa çıkmaya niyet etmiş olmanızdır. Kendi çocuklarınızdaki ve çevrenizdeki değişimi başlatmak için önce kendi ruh sağlığınızı iyileştirmeniz gerekliliğini anlamanız önemlidir. Niyet ettikten ve iyileşme yolculuğuna adım attıktan sonra oraya ulaşırsınız. Yeter ki gereken yardımı ve desteği alın ve bu yolculukta yalnız olmadığınızı bilin. Ben her zaman yanınızdayım sevgili anne babalar. İyi ki bu yolculukta birlikteyiz. Çok sevgiler.